بررسی سه نمونه معماری اسلامی مراکش؛ مدرسهی بن یوسف، مسجد جامع شفشاون، و مسجد بزرگ طنجه در ادامه با مقاله های ذکااستایلز.
مدرسهی بن یوسف مراکش بزرگترین مدرسهی اسلامی شمال افریقا
مدرسهی بن یوسف مراکش، در قلب مراکش واقع شده است. این مدرسه زمانی بزرگترین مدرسهی اسلامی شمال آفریقا بود و اکنون در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد. مدرسهی بن یوسف مراکش در قرن چهاردهم توسط سلطان مارینی ابو اینان فارس ساخته شد. این بنا در ابتدا به عنوان مدرسهی دینی برای مطالعات اسلامی ساخته شد، اما به عنوان مسجد و کتابخانه نیز ایفای نقش میکرد. سپس در قرن شانزدهم توسط سلطان احمد المنصور گسترش یافت و یک حیاط بزرگ و یک مناره به آن افزوده شد. این مدرسهی باشکوه، در نهایت در قرن هجدهم متروک شد و از بین رفت اما مجددا در قرن نوزدهم توسط سلطان مولای حسن اول علویان مرمت و به عنوان مدرسه اسلامی دوباره شروع به کار کرد.
طراحی و معماری اسلامی مدرسه بن یوسف مراکش
مدرسهی بن یوسف مراکش نمونهای چشمگیر از معماری مراکشی است. این ساختمان از ماسه سنگ قرمز ساخته شده و با نقوش هندسی پیچیده به صورت کاشی کاری و گچ بری تزئین شده است. ورودی اصلی، یک طاقنمای بزرگ است که به یک حیاط بزرگ منتهی میشود که توسط دو سطح قوسی احاطه شده است. این سطوح با کاشیهای رنگارنگ و گچبریهای حکاکی شده تزئین شدهاند و به کلاسهای درس و نمازخانههای مختلف منتهی میشوند. مناره نیز با کنده کاریهای پیچیده تزئین شده و بالای آن، گنبدی با کاشی کاری سبز رنگ قرار گرفته است.
مسجد جامع شفشاون
مسجد جامع شفشاون، قدیمیترین و اصلیترین مسجد جامع در مراکش است. قدمت این مسجد مربوط به اولین دورهی شهر پس از تأسیس آن توسط مولانا علی بن راشد العالمی است. این مسجد دارای مدرسهای نیز میباشد که از دروس علوم دینی از جمله فقه را ارائه میکرده و با یک خوابگاه برای طلاب همراه بود. این مسجد در قرن نوزدهم و برای آخرین بار در قرن بیستم زمانی که درگاه فعلی ورودی اصلی آن ساخته شد، بازسازی شد.
نمونه معماری اسلامی مسجد جامع شفشاون
فضای داخلی این بنا، به طور کلی فاقد تزئین است. این بنا برخلاف بسیاری از مساجد مراکش که سقف آنها کاشیهای سبز رنگ است، با کاشیهای قرمز پوشیده شده است. تنها عناصر تزئین شدهی مسجد، ورودی بیرونی و مناره است. مناره که دارای یک شفت هشت ضلعی است، در سه طبقه تزئین شده است که هر کدام دارای طاقهای کور با نیمرخهای گرد ساده است. بالاترین طبقه همچنین دارای پانلهای مربعی است که با کاشی پر شدهاند.
مسجد بزرگ طنجه
مسجد بزرگ طنجه، یک بنای قرن نوزدهمی است که در محلی واقع شده که در گذشته مرکز شهر طنجه بود. در محل مسجد قبلا چندین ساختمان مذهبی مهم از تمدنهای مختلف بود. پس از فتح طنجه توسط مسلمانان در قرن هشتم، کلیسا توسط سلسله مارینیان به مسجد تبدیل شد و تا اواخر قرن پانزدهم به همین شکل باقی ماند.
طراحی و معماری مسجد طنجه
این مسجد، مستطیل شکل بوده و با دیوار بیرونی ضخیم محصور شده که نمازخانه و صحن را در داخل میسازد. دیوارهای مسجد با گچ بری سفید پوشیده تا با کاشیهای سرامیکی سبز و نارنجی روی سطوح سردرها و منارهها مزین شود. سقف مسجد به همین ترتیب با کاشی و سرامیک سبز تکمیل می شود. ورودی اصلی مسجد به عنوان یک یادبود قد علم کرده که با دهانهای به شکل طاق نعل اسبی گرد است. طاق با کاشی سرامیکی سبز رنگ تا سطح سنگ تزیین شده است و گچ بری سفید بدون تزیین شکل نعل اسب را بر روی دهانه نشان میدهد. منارهی مسجد فوق دارای نقوش تزئینی مشابهی است که کاشیکاریهای سبز و نارنجی به کار می رود. این ساختار و نسبتها، الگوی اکثر مناره های علوی در مراکش است. منارهی آجری کاملا با گچ بری سفید پوشیده شده، به جز جایی که کاشیکاریهای رنگارنگ در هر ارتفاعی نصب باشد.